Skip to main content

Policja przyszłości


7 grudnia 2021 roku odbyła się debata online pt. „Policja przyszłości” zorganizowana przez Międzynarodowy Instytut Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Instytut Bezpieczeństwa i Rozwoju Międzynarodowego. Wydarzenie zostało objęte Honorowym Patronatem Rzecznika Praw Obywatelskich prof. Marcina Wiącka oraz Stowarzyszenia Generałów Policji RP.

W spotkaniu - w charakterze prelegentów - wzięli udział: dr Rafał Batkowski (Dyrektor ds. Bezpieczeństwa Publicznego w IBiRM), prof. Aleksandra Gasztold (Sekretarz Generalna Women in International Security Poland), gen. Andrzej Matejuk (Komendant Główny Policji w latach 2008-2012) oraz dr Marcin Mrowicki (Zespół Prawa Karnego Biura Rzecznika Praw Obywatelskich). Moderatorem debaty był Mateusz Komorowski (Fundator & Prezes MISO).

Policja jest największą formacją mundurową w kraju, liczącą ok. 100 000 funkcjonariuszy i podejmującą każdego dnia ok. 30 000 interwencji. Liczby te świadczą o znaczeniu i pozycji tej formacji w codziennym życiu obywateli, którzy niemal codziennie spotykają się z policjantami w bezpośrednim kontakcie lub obserwują ich pracę. Jak zatem wyobrażamy sobie policję przyszłości – czy jako policję 2.0?

Dr Rafał Batkowski określił policję przyszłości jako instytucję, która w pełni korzysta z dostępnych korzyści cyfrowych, troszczy się o relacje społeczne, zapobiega przestępczości, skutecznie ściga sprawców czynów zabronionych, posługując się przy tym nowoczesnymi technologiami. Jego zdaniem policja 2.0 to już za mało. - Policja powinna dążyć do tego, aby w pełni radzić sobie z zagrożeniami cyfrowymi. Badania pokazują, że ponad 90% wszystkich zachowań przestępczych ma związek z technologiami cyfrowymi. Jednocześnie policja nie może stracić z pola widzenia człowieka, jego potrzeb, powinna odpowiadać wprost na oczekiwania każdej lokalnej społeczności - mówił Dyrektor ds. Bezpieczeństwa Publicznego w IBiRM. 

Według prof. Aleksandry Gasztold policja przyszłości to policja dnia jutrzejszego, czyli policja dobrze zarządzana, ze szczególnym uwzględnieniem niezależnego budżetu, który będzie wynikiem ustalenia stałego procentu PKB co roku przeznaczanego na działalność tej instytucji. - Policja przyszłości to także policja dobrze wyszkolona. To, z czym mamy do czynienia dzisiaj, jeśli chodzi o system szkoleniowy, to jest jedna wielka porażka i kompromitacja - mówiła Sekretarz Generalna Women in International Security Poland. Prof. Gasztold zaznaczyła również, że w jej opinii policja przyszłości w państwie demokratycznym to policja, która szczególnie przestrzega praw człowieka. 

- Policjant musi być przede wszystkim bardzo dobrze wyszkolony. Zagwarantuje nam to, że policja przeprowadzając interwencje będzie ją wykonywać adekwatnie do zagrożenia - mówił gen. Andrzej Matejuk.

Z kolei dr Marcin Mrowicki podkreślił, że policja przyszłości powinna wyprzedzać nas wszystkich w innowacjach technologicznych, stosować je po to, aby zbierać dowody i wykrywać przestępstwa. Funkcjonariusze natomiast oprócz bycia dobrze wyposażonym i wyszkolonym, powinni być dobrze opłacani. Co bardzo ważne zdaniem dra Mrowickiego, działanie policji powinno być transparentne i podlegać kontroli w zakresie stosowanych środków przez niezależne organy. 

Następnie przeszliśmy do określenia wyzwań i priorytetów policji przyszłości. Dr Batkowski powiedział, że potrzebne jest utworzenie specjalnej jednostki, która będzie zajmować się przeciwdziałaniem przestępczości w cyberprzestrzeni. Zwrócił uwagę również na profilaktykę kryminalną oraz kontakt z tymi, którzy są narażeni na zagrożenia związane z przestępczością. - Brakuje współpracy publiczno-prywatnej, także w odniesieniu do nowych technologii i ich implementacji do działań policyjnych. Brakuje również współpracy Policji i formacji ochronnych, wymiany informacji - mówił dr Batkowski. 

Prof. Gasztold mówiła o konieczności monitoringu jakości szkolenia, w tym jego kontroli i audytu. W tym kontekście przedstawiła postulat płynący ze środowiska cywilnego, jakim jest stworzenie zespołu przy Komendancie Głównym Policji, do którego zaproszeni byliby przedstawiciele świata nauki i organizacji pozarządowych. Ich zadaniem byłaby poprawa jakości kształcenia funkcjonariuszy. Co roku powstawałby raport, w którym zawarta byłaby ewaluacja procesu nauczania na odpowiednich kursach i szkoleniach.

Sekretarz Generalna Women in International Security Poland zwróciła uwagę także na potrzebę wzmocnienia policji środowiskowej, która ma kontakt ze społecznością lokalną, a także angażuje tę społeczność w budowanie bezpiecznej przestrzeni.

- Polska mogłaby stać się miejscem szkolenia dla Unijnej Grupy Zadaniowej ATLAS. Nie ma obecnie ona swojej stałej siedziby. Polska posiada odpowiednią infrastrukturę, mogłaby udostępnić swoje ośrodki szkoleniowe, jak również jesteśmy w stanie uzyskać fundusze unijne na tę inicjatywę - mówiła prof. Aleksandra Gasztold.

Do tych wypowiedzi odniósł się gen. Matejuk. Jego zdaniem konieczne jest, aby w Policji powstał pion do walki z cyberprzestępczością. - W sektorze prywatnym pracuje wielu ekspertów ds. cyberbezpieczeństwa. Powinniśmy zatrudnić ich w Policji. Aby tak się stało, potrzebne są odważne decyzje dotyczące wyposażenia tych policjantów oraz adekwatnej pensji - mówił gen. Matejuk. Dodał też, że nie możemy zapominać o współpracy z samorządami oraz wzmocnienie roli dzielnicowych.

Z punktu widzenia Biura Rzecznika Praw Obywatelskich ważne jest, aby policja przy realizacji wszystkich zadań respektowała prawa człowieka. Dr Marcin Mrowisko jako wyzwania, przed którym stoi policja mówił o konieczności wyeliminowania tortur i sytuacji poniżających człowieka w czasie przesłuchań. Zaznaczył kwestię poprawienia sytuacji na komisariatach, tak aby były tam wydzielone miejsca do przesłuchań i zapewnienia poufności kontaktu zatrzymanego ze swoim obrońcą. Jego zdaniem należy zapewnić odpowiednie pomieszczenia, w których ofiary przestępstw szczególnie wrażliwych mogłyby być przesłuchiwane z zachowaniem standardów i uniknięciem wtórnej wiktymizacji. Policja powinna dążyć do stosowania metod nowoczesnych przesłuchań, opartych na nieprzymusowej relacji i zmierzających do wszechstronnego ustalenia stanu faktycznego - czyli działać zgodnie z Zasadami Mendeza. Dr Mrowicki zwrócił również uwagę na konieczność wprowadzenia elektronicznego rejestru osób zatrzymanych tak, aby można było szybko i łatwo ustalić, gdzie dana osoba się znajduje. 

- Z drugiej strony, należy zająć się stworzeniem możliwości szybkiego eliminowania mobbingu w ramach służby w Policji. Ważne są też kwestie związane z sygnalistami, czyli osobami, które mają informacje o nadużyciach. Trzeba stworzyć im warunki, w których nie będa bali się informować o takich sytuacjach - mówił dr Mrowicki.

W kolejnej części debaty rozmawialiśmy o wyposażeniu, umundurowaniu i szkoleniu policji przyszłości. Dr Mrowicki powiedział, że Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich od początku zgłaszało postulat, aby policjanci byli wyposażeni w kamery rejestrujące ich działania. - Jak się okazuje, często te kamerki przestają działać, kiedy dochodzi do sytuacji, które wymagają wyjaśnienia. To wciąż jest pole do tego, aby popracować nad transparentnością działań - mówił.

- Jestem zwolennikiem rozwiązań systemowych. Ustanowiłem pełnomocnika Komendanta Głównego Policji ds. praw człowieka. Dziś szczególnie jest to potrzebne, aby pójść krok dalej i ustanowić takie stanowisko w każdej komendzie powiatowej. Mam przekonanie, że pracy dla takiego pełnomocnika byłoby naprawdę dużo, począwszy od uczestnictwa w każdej odprawie i przypominaniu policjantowi, że na końcu to właśnie dany policjant podejmuje decyzję podczas interwencji. Prawa człowieka są najważniejsze i należy o nie zadbać na komendzie - mówił gen. Andrzej Matejuk.

Zdaniem prof. Aleksandry Gasztold żadne nowe umundurowanie nie zastąpi dobrego szkolenia. - Skracanie szkoleń podstawowych to jest totalny absurd. Skoro mamy niewyszkolonych ludzi to nie możemy od nich oczekiwać, że będą wiedzieli, jak zachować się w sytuacji wymagającej zastosowania środków bezpośredniego przymusu. Kwestie związane z dyskryminacją i mobbingiem oraz ochroną praw człowieka powinny być szczególnie ważne podczas prawidłowego szkolenia - mówiła prof. Gasztold.

Służby mundurowe, w tym także Policja, zawsze cieszyły się w Polsce stałym i bardzo wysokim poziomem zaufania społecznego - we wszystkich właściwie sondażach plasowały się w czołówce tych instytucji, którym Polacy ufają najbardziej.

O zyskanie dobrej opinii Polaków Policja zabiegała od 1989 roku. Dzisiaj sytuacja jest zupełnie inna. Widzimy ogromny spadek zaufania do Policji i potężne straty wizerunkowe - wzrosła także obojętność. Na pytanie w jaki sposób należy budować zaufanie do policji oraz jakie działania podejmować, a czego unikać odpowiedział dr Batkowski. Jego zdaniem kluczowa jest większa kontrola społeczna. Być może jednym z rozwiązań byłoby ustanowienie społecznej rady przy Komendancie Głównym Policji. Kolejną sprawą jest kadencyjność na stanowiskach, a nawet konkursy na stanowiska na poszczególnych szczeblach. Nie możemy też zapominać o apartyjności Policji oraz jej niezależności budżetowej.

Ostatnim tematem podjętym podczas debaty była rola kobiet w policji przyszłości. Dzisiaj widok kobiet w policyjnym mundurze nikogo nie dziwi i nie zaskakuje. Ścigają one piratów drogowych i groźnych przestępców, patrolują ulice, uczestniczą w zabezpieczeniach imprez masowych, konwojują zatrzymanych, wspierają ofiary przemocy i pracują z młodzieżą. To tylko część zadań, z którymi podczas służby mają do czynienia policjantki.

Z roku na roku rośnie liczba funkcjonariuszek. Obecnie, w 2021 roku, w Policji służy około 17 tysięcy kobiet, co przekłada się na 17% ogólnej liczby funkcjonariuszy pełniących służbę w całym kraju. Jednak zdaniem prof. Gasztold kobiety w Policji są mocno niedocenione, bowiem mamy tylko dwie funkcjonariuszki w stopniu generalskim i to w stanie spoczynku. Z pewnością jest to kwestia, która wymaga większego zastanowienia i działania. Eksperci zauważyli potrzebę kontynuowania tego tematu i szerszej dyskusji.

Podsumowując nasze rozważania dotyczące policji przyszłości wydaje się, że wiele aspektów wymaga redefinicji i nadania wartości kwestiom podstawowym takim jak: apartyjność formacji, skuteczne zarządzanie 100.000 organizacją, transparentność procedur i bezstronność oraz profesjonalizm w działaniu policjantów i policjantek. Warto podkreślić trzy ważne filary budowania policji przyszłości:

  • Policja bliżej ludzi - dostępna dla każdego potrzebującego;

  • Policja kompetentna, apartyjna, sprawna i skuteczna;

  • Policja nowoczesna, innowacyjna i aktywna wobec zagrożeń w cyberprzestrzeni.